Xét nghiệm nồng độ bilirubin có vai trò quan trọng trong đánh giá tình trạng gan, mật, hồng cầu, và nhiễm trùng. Khi kết quả chỉ số bilirubin cao, nhiều người không hiểu mức độ nguy hiểm và nguyên nhân của việc tăng chỉ số này. Chi tiết xem dưới đây nếu bạn quan tâm về vấn đề này.
1. Ý nghĩa của chỉ số bilirubin
Bilirubin là một chất màu vàng trong máu được hình thành khi các tế bào hồng cầu phá vỡ và đi qua gan, túi mật và đường tiêu hóa trước khi được thải ra ngoài cơ thể.
Nồng độ bilirubin cao được gọi là tăng bilirubin, thường là dấu hiệu của một tình trạng tiềm ẩn. Xét nghiệm máu dựa trên chỉ số bilirubin giúp bác sĩ đánh giá được chức năng tiết dịch mật của gan và chẩn đoán sơ bộ nguyên nhân gây vàng da.
2. Chỉ số bilirubin bình thường
Đối với người khỏe mạnh, các chỉ số bilirubin bình thường như sau:
- Chỉ số bilirubin toàn phần: – Trẻ sơ sinh: <10 mg/dl hoặc <171 μmol/L - Trẻ trên 1 tháng tuổi: 0.3-1.2mg/dL hoặc 5.1-20.5 μmol/L - Người lớn: 0.2-1.0 mg/dL hoặc 3.4- 17.1 μmol/L
- Bilirubin trực tiếp: Giá trị bình thường 0-0.4mg/dL hoặc 0-7 μmol/L
- Bilirubin gián tiếp: Giá trị bình thường 0.1-1mg/dl hoặc 1-17 μmol/L
Tuy nhiên, nồng độ bilirubin trong máu có thể thay đổi tùy thuộc vào giới tính, độ tuổi, chủng tộc và cả thuốc đang sử dụng. Ví dụ, nam giới có nồng độ bilirubin cao hơn so với nữ giới và người Mỹ gốc Phi có nồng độ bilirubin thấp hơn so với người châu Mỹ. Tất cả chỉ số trên chỉ mang tính tương đối và để chẩn đoán và xác định bệnh đúng, bác sĩ sẽ cân nhắc tiến hành một số xét nghiệm khác.
3. Nguyên nhân tăng chỉ số bilirubin
Các nguyên nhân chính gây tăng nồng độ bilirubin bao gồm:
- Bệnh lý sỏi mật: Gây tắc nghẽn đường mật, dẫn đến tích tụ bilirubin trong máu, đồng thời gây vàng da, nước tiểu vàng sậm và phân màu bạc.
- Bệnh lý gan: Một số bệnh lý gan như viêm gan, xơ gan, suy giảm chức năng gan… khiến gan không thể xử lý hết bilirubin, dẫn đến tích tụ và tăng chỉ số bilirubin. Những người mắc bệnh lý gan thường có biểu hiện vàng da, vàng mắt, nước tiểu sậm màu và phân đen có máu.
- Hội chứng Gilbert: Hội chứng di truyền ảnh hưởng quá trình gan xử lý bilirubin, tạo ra tình trạng tăng bilirubin và làm xảy ra vàng da.
- Thiếu máu tan máu: Khi tế bào hồng cầu bị phá hủy quá nhanh trong máu, bilirubin trong máu tăng cao. Thiếu máu tan máu có thể do di truyền, tự miễn, phì đại gan, hoặc nhiễm trùng.
- Bệnh lý ở trẻ sơ sinh: Nhiều trẻ sơ sinh gặp tình trạng tăng bilirubin trong máu dẫn đến vàng da. Điều này thường là tạm thời và tự giảm sau vài tuần.
4. Khi nào cần xét nghiệm chỉ số bilirubin?
Bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm chỉ số bilirubin trong các trường hợp sau:
- Có vàng da, vàng mắt.
- Nước tiểu màu hổ phách.
- Thường xuyên đau bụng, buồn nôn, nôn mửa.
- Mệt mỏi và có tiền sử bệnh lý gan mạn tính.
- Uống quá nhiều rượu bia hoặc đồ uống có cồn.
- Nghi ngờ ngộ độc thuốc.
- Trẻ sơ sinh có vàng da.
- Nghi ngờ mắc bệnh thiếu máu tán huyết.
5. Chỉ số bilirubin cao có nguy hiểm không?
Chỉ số bilirubin cao có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý nguy hiểm. Tuy mức độ nguy hiểm phụ thuộc vào độ tuổi và cụ thể từng trường hợp.
5.1. Trẻ em và người trưởng thành
- Có thể là dấu hiệu của các bệnh lý gan như viêm gan, xơ gan, ung thư gan… Khi nồng độ bilirubin trực tiếp hoặc gián tiếp tăng cao, có thể do rối loạn chuyển hóa bilirubin trước gan, tại gan hoặc sau gan.
- Bilirubin tăng cao cũng có thể là dấu hiệu của bệnh lý tắc nghẽn đường mật như sỏi mật, ung thư đường mật, viêm túi mật, viêm gan tắc mật…
- Nguy cơ mắc các bệnh lý về hồng cầu do tăng tỷ lệ tế bào hồng cầu bị phá huỷ. Các bệnh thường gặp bao gồm bệnh hồng cầu hình lưỡi liềm, nhiễm trùng máu hoặc dị ứng trong truyền máu…
- Có nguy cơ mắc các bệnh di truyền, trong đó có hội chứng Gilbert. Đây là một hội chứng di truyền ảnh hưởng đến quá trình xử lý bilirubin của gan.
5.2. Trẻ sơ sinh
Bilirubin tăng có thể gây vàng da ở trẻ sơ sinh. Đối với trẻ sơ sinh đủ tháng, cần quan sát trong 24 giờ đầu và kéo dài ít nhất 7 ngày. Với trẻ sơ sinh thiếu tuần, cần quan sát trong 2 tuần đầu.
Ngoài ra, nồng độ bilirubin cao cũng có nguy cơ gây tổn thương não ở trẻ. Bilirubin gián tiếp thừa sẽ ảnh hưởng đến não gây các vấn đề về sự phát triển trí tuệ, nhận thức, khả năng học tập, thị lực, vận động mắt, và thậm chí có thể gây tử vong.
5.3. Thai nhi
Khi chỉ số bilirubin cao, có thể nghi ngờ tình trạng phá huỷ hồng cầu ở thai nhi.
Chỉ số bilirubin cao là dấu hiệu của nhiều bệnh lý nguy hiểm. Khi có các biểu hiện vàng da, vàng mắt, không nên coi thường. Cần đi khám và điều trị kịp thời để tránh các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
Nếu có bất kỳ thắc mắc nào về chỉ số bilirubin hoặc muốn tư vấn về tình trạng vàng da, vàng mắt, vui lòng liên hệ số hotline 0343 44 66 99 để được tư vấn.
Xem thêm:
- Xét nghiệm chức năng gan là gì? – Chẩn đoán chính xác bệnh lý về gan
- Chỉ số men gan là gì? – Giải thích về chỉ số men gan cao
- Men gan cao – Tìm hiểu nguyên nhân gây ra